وکلای امام زمان(عج) در دوران غیبت صغری
پرسش : نواب امام زمان(عج) در غیبتصغریچه کسانی بودند؟
پاسخ اجمالی: در دوران غيبت صغرى چهار تن از علماى پارسا و بزرگ شيعه، نايبان خاص حضرت مهدى(عج) بودند، که عبارتند از: عثمان بن سعيد عَمْرى، محمد بن عثمان بن سعيد عَمْرى، حسين بن روح نوبختى و على بن محمد سَمَرى. وکلای دیگر امام که در مناطقی مانند کوفه، اهواز و... حضور داشتند، به وسیله این چهار نفر امور مردم را به عرض حضرت می رساندند.
پاسخ تفصیلی: نایبان خاص حضرت مهدى در دوران غیبتصغرى، چهار تن از اصحاب با سابقه امامان پیشین و از علماى پارسا و بزرگ شیعهبودند که «نوّاب اربعه» نامیده شده اند. اینان به ترتیب زمانى عبارت بودند از:
1 - ابو عَمْرو عثمانبن سعید عَمْرى،
2 - ابو جعفر محمد بن عثمانبن سعید عَمْرى،
3 - ابوالقاسم حسین بن روح نوبختى،
4 - ابو الحسن على بن محمد سَمَرى.
البته امام زمان (عج) وکلاى دیگرى نیز در مناطق مختلف مانند: بغداد، کوفه، اهواز، همدان، قم، رى، آذربایجان، نیشابور و... داشت که یا به وسیله این چهار نفر، که در راس سلسله مراتب وکلاى امام قرار داشتند، امور مردم را به عرض حضرت مى رساندند(1) و از سوى امام در مورد آنان «توقیع» هایى(2) صادر مى شده است.(3)
و یا - آن گونه که بعضى از محققان احتمال داده اند - سفارت و وکالت این چهار نفر، وکالتى عامّ و مطلق بوده ولى دیگران در موارد خاصى وکالت و نیابت داشته اند.(4) مانند:
محمد بن جعفر اسدى، احمدبن اسحاق اشعرى قمى، ابراهیم بن محمد همدانى، احمدبن حمزه بن الیسع،(5) محمد بن ابراهیم بن مهزیار،(6) حاجزبن یزید، محمد بن صالح،(7) ابو هاشم داود بن قاسم جعفرى، محمد بن على بن بلال، عمر اهوازى، و ابو محمد وجنائى.(8)، (9)
(4). امين، سيد محسن، أعيان الشيعه، ج 2، ص 48.
(5). طوسى، الغيبه، ص 257، 258.
(6). كلينى،، اصول كافى،، ج 1، ص 518، ح 5.
(7). كلينى، همان كتاب، ص 521، ح 14 و 15.
(8). طبرسى،، أَعلام الورى، ص 444.
(9). گردآوري از کتاب: سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی، موسسه امام صادق(علیه السلام)، قم، 1390ه.ش، ص 675.